English presentation

English presentationDownload

Ամփոփիչ բանավոր ստուգման թերթիկներ Հայոց պատմություն-9-րդ դասարան

Թերթիկ 1.

1. Հայկականլեռնաշխարհը

Հայկական լեռնաշխարհը գտնվում է Սև և Կասպից ծովերի միջև Կովկասյան լեռներից հարավ: Ծովի մակարդակից լառնաշխարհի միջին բարձրությունը 1700մ է: Հահկական լեռնաշխարհի կենտրոնակսն մասը կոչվում է միջնաշխարհ: 

Ջրամբարներ

Ջրամբարը արհեստականորեն ստեղծված ջրածավալ, ծառայում է ժողովրդական տնտեսության կարիքների համար օգտագործվող ջուրը կուտակելու և պահելու համար։ Ջրամբարը գոյանում է գետի վրա դիմհարային պատվարներ կառուցելով։ Բոլոր ջրամբարների համար բնորոշ են պատվարի ուղղությամբ խորությունների աճը, դանդաղ ջրափոխանակությունն ու հոսանքի արագությունը և հիդրոլոգիական ռեժիմի այլ առանձնահատկություններ։ Ջրամբարները ջրային ռեսուրսների բազմակողմանի օգտագործման հիմքն են։ Տարբերում են օրական, շաբաթական, սեզոնային և տարեկան կարգավորման ջրամբարներ։

Հայաստանի տարածքում գործում են մի շարք ջրամբարներ՝ Ապարանի, Կեչուտի, Մանթաշի և այլ ջրամբարներ, որոնք հիմնականում ծառայում են ոռոգման և էներգետիկական նպատակների համար։

Լեռնային գետի հոսքը կարգավորելու, հալոցքաջրերն ու անձրևաջրերը ոռոգման նպատակով կուտակելու, էներգետիկ կարիքները հոգալու և չորային միկրոկլիմայական պայմանները մեղմացնելու համար Հայաստանում կառուցվել է շուրջ 80 ջրամբար՝ 988 միլիոն մ³ ընդհանուր մակերեսով։ Հայաստանի տարածքում ամենամեծ ջրամբարը Ախուրյանի ջրամբարն է՝ 525 միլիոն մ³ մակերեսով։ Այս ջրամբարները օգտագործվում են ոռոգման, էներգետիկայի, ձկնաբուծական և բուժական նշանակություններով։

Արագածոտնի մարզ

• Ագարակի ջրամբար, ընդհանուր ծավալը՝ 0,196 մլն խմ, օգտակարը՝ 0,19 մլն խմ, նպատակը՝ ոռոգման,
• Աշնակի ջրամբար, ընդհանուր ծավալը՝ 0,331 մլն խմ, օգտակարը՝ 0,274 մլն խմ, նպատակը՝ ոռոգման,
• Ապարանի ջրամբար, ընդհանուր ծավալը՝ 91 մլն խմ, օգտակարը՝ 81 մլն խմ, նպատակը՝ ոռոգման^[3],
• Արագածի ջրամբար, ընդհանուր ծավալը՝ 0,59 մլն խմ, օգտակարը՝ 0,34 մլն խմ, նպատակը՝ ոռոգման,
• Դավթաշենի ջրամբար, ընդհանուր ծավալը՝ 0,316 մլն խմ, օգտակարը՝ 0,285 մլն խմ, նպատակը՝ ոռոգման,
• Եղնիկի ջրամբար, ընդհանուր ծավալը՝ 0,01 մլն խմ, օգտակարև՝ 0,009 մլն խմ, նպատակը՝ ոռոգման,
• Զովասարի ջրամբար, ընդհանուր ծավալը՝ 0,091 մլն խմ, օգտակարը՝ 0,069 մլն խմ, նպատակը՝ ոռոգման,
• Թալիշի ջրամբար, ընդհանուր ծավալը՝ 0,05 մլն խմ, օգտակարը՝ 0,045 մլն խմ, նպատակը՝ ոռոգման,
• Իրինդի ջրամբար, ընդհանուր ծավալը՝ 0,06 մլն խմ, օգտակարը՝ 0,045 մլն խմ, նպատակը՝ ոռոգման,
• Կաթնաղբյուրի ջրամբար, ընդհանուր ծավալը՝ 0,4 մլն խմ, օգտակարը՝ 0,32 մլն խմ, նպատակը՝ ոռոգման,
• Կաքավաձորի ջրամբար, ընդհանուր ծավալը՝ 1 մլն խմ, օգտակարը՝ 0,95 մլն խմ, նպատակը՝ ոռոգման,
• Կոշի ջրամբար, ընդհանուր ծավալը՝ 0,382 մլն խմ, օգտակարը՝ 0,378 մլն խմ, նպատակը՝ ոռոգման,
• Հալավարի ջրամբար, ընդհանուր ծավալը՝ 5,5 մլն խմ, օգտակարը՝ 5,3 մլն խմ, նպատակը՝ ոռոգման,
• Հացաշենի ջրամբար, ընդհանուր ծավալը՝ 1,11 մլն խմ, օգտակարը՝ 1,1 մլն խմ, նպատակը՝ ոռոգման,
• Մաստարայի ջրամբար, ընդհանուր ծավալը՝ 0,077 մլն խմ, օգտակարը՝ 0,69 մլն խմ, նպատակը՝ ոռոգման,
• Ներքին Թալինի ջրամբար, ընդհանուր ծավալը՝ 0,048 մլն խմ, օգտակարը՝ 0,048 մլն խմ, նպատակը՝ ոռոգման,
• Ներքին Սասունաշենի ջրամբար, ընդհանուր ծավալը՝ 1,15 մլն խմ, օգտակարը՝ 1,10 մլն խմ, նպատակը՝ ոռոգման,
• Շենիկի ջրամբար, ընդհանուր ծավալը՝ 0,784 մլն խմ, օգտակարը՝ 0,625 մլն խմ, նպատակը՝ ոռոգման,
• Շղարշիկի ջրամբար, ընդհանուր ծավալը՝ 0,097 մլն խմ, օգտակարը՝ 0,094 մլն խմ, նպատակը՝ ոռոգման,
• Ոսկեթասի ջրամբար, ընդհանուր ծավալը՝ 0,105 մլն խմ, օգտակարը՝ 0,073 մլն խմ, նպատակը՝ ոռոգման,
• Վերին Բազմաբերդի ջրամբար, ընդհանուր ծավալը՝ 0,22 մլն խմ, օգտակարը՝ 0,21 մլն խմ, նպատակը՝ ոռոգման,
• Վերին Թալինի ջրամբար, ընդհանուր ծավալը՝ 0,224 մլն խմ, օգտակարը՝ 0,223 մլն խմ, նպատակը՝ ոռոգման,
• Վերին Սասնաշենի ջրամբար, ընդհանուր ծավալը՝ 0,064 մլն խմ, օգտակարը՝ 0,063 մլն խմ, նպատակը՝ ոռոգման։

Արարատի մարզ

• Ազատի ջրամբար, ընդհանուր ծավալը՝ 70 մլն խմ, օգտակարը՝ 60,8 մլն խմ, նպատակը՝ ոռոգման,
• Գեղարդալճի ջրամբար (Վիշապի լիճ), ընդհանուր ծավալը՝ 2,44 մլն խմ, օգտակարը՝ 2,36 մլն խմ, նպատակը՝ ոռոգման,
• Զանգակատան ջրամբար, ընդհանուր ծավալը` 2 մլն խմ, օգտակար` 1,8 մլն խմ, նպատակը` ոռոգման։

Արմավիրի մարզ

• Էջմիածնի ջրանցք, սկիզբ է առնում Երևանյան լճից։ Երկարությունը 228 կմ է, ջրթողունակությունը՝ 4,3 մ³/վ։

Գեղարքունիքի մարզ

• Ակնա լճի ջրամբար, ընդհանուր ծավալը՝ 3,91 մլն խմ, նպատակը՝ ոռոգման,
• Արծվաշենի ջրամբար, ընդհանուր ծավալը՝ 3,91 մլն խմ, նպատակը՝ ոռոգման, գտնվում է Ադրբեջանի վերահսկողության տակ
• Գեղարքունիքի N1 ջրամբար, ընդհանուր ծավալը՝ 0,07 մլն խմ, օգտակարը՝ 0,065 մլն խմ, նպատակը՝ ոռոգման,
• Գեղարքունիքի N2 ջրամբար, ընդհանուր ծավալը՝ 0,325 մլն խմ, օգտակարը՝ 0,32 մլն խմ, նպատակը՝ ոռոգման,
• Լանջաղբյուրի N1 ջրամբար, ընդհանուր ծավալը՝ 0,286 մլն խմ, օգտակարը՝ 0,212 մլն խմ, նպատակը՝ ոռոգման,
• Լանջաղբյուրի N2 ջրամբար, ընդհանուր ծավալը՝ 0,35 մլն խմ, օգտակարը՝ 0,322 մլն խմ, նպատակը՝ ոռոգման։

Երևան

• Երևանյան լիճ, ընդհանուր ծավալը՝ 4,8 մլն խմ, օգտակարը՝ 4 մլն խմ, նպատակը՝ ոռոգման,
• Վարդավառի լիճ, ընդհանուր ծավալը՝ 151հզ մ³, նպատակը՝ միկրոկլիմայական պայմանները մեղմացնող, ռեկրացիոն, ոռոգման,
• Քանաքեռի հիդրոկայանի լիճ, նպատակը՝ էներգետիկ։

Լոռու մարզ

• Մեծավանի ջրամբար, ընդհանուր ծավալը` 5,4 մլն խմ, օգտակար` 5,4 մլն խմ, նպատակը` ոռոգման։

Կոտայքի մարզ

• Ակնա լճի ջրամբար, ընդհանուր ծավալը` 3,91 մլն խմ, օգտակար` 1,54 մլն խմ, նպատակը` ոռոգման,
• Արգելի ջրամբար, ընդհանուր ծավալը՝ 1 մլն խմ, օգտակարը՝ 0,3 մլն խմ, նպատակը՝ էներգետիկ,
• Աղբյուրակի ջրամբար, ընդհանուր ծավալը՝ 5,6 մլն խմ, օգտակարը՝ 4,1 մլն խմ, նպատակը՝ էներգետիկ,
• Ղազիգյոլի ջրամբար, ընդհանուր ծավալը՝ 0,208 մլն խմ, օգտակարը՝ 0,14 մլն խմ, նպատակը՝ ոռոգման,
• Մարմարիկի ջրամբար, ընդհանուր ծավալը՝ 24,2 մլն խմ, օգտակարը՝ 23 մլն խմ, նպատակը՝ ոռոգման,
• Սևաբերդի ջրամբար, ընդհանուր ծավալը` 5 մլն խմ, օգտակար` 3,4 մլն խմ, նպատակը` ոռոգման։

Շիրակի մարզ

• Ախուրյանի ջրամբար, ընդհանուր ծավալը՝ 525 մլն խմ, օգտակարը՝ 510 մլն խմ, նպատակը՝ ոռոգման,
• Արփի լճի ջրամբար, ընդհանուր ծավալը՝ 105 խմ, օգտակարը՝ 102 մլն խմ, նպատակը՝ ոռոգման,
• Թավշուտի ջրամբար, ընդհանուր ծավալը՝ 6 մլն խմ, օգտակարը՝ 5,75 մլն խմ, նպատակը՝ ոռոգման,
• Ծիլքարի ջրամբար, ընդհանուր ծավալը՝ 1,2 մլն խմ, օգտակարը՝ 1,1 մլն խմ, նպատակը՝ ոռոգման,
• Կապսի ջրամբար, ընդհանուր ծավալը՝ 25 մլն խմ, օգտակարը՝ 23 մլն խմ, նպատակը՝ ոռոգման,
• Կառնուտի ջրամբար, ընդհանուր ծավալը՝ 23,9 մլն խմ, օգտակարը՝ 23,1 մլն խմ, նպատակը՝ ոռոգման
• Մանթաշի ջրամբար, ընդհանուր ծավալը՝ 8,2 մլն խմ, օգտակարը՝ 7,9 մլն խմ, նպատակը՝ ոռոգման
• Մարալիկի ջրամբար, ընդհանուր ծավալը՝ 0,23 մլն խմ, օգտակարը՝ 0,21 մլն խմ, նպատակը՝ ոռոգման,
• Ջաջուռի ջրամբար, ընդհանուր ծավալը՝ 0,22 մլն խմ, օգտակարը՝ 0,22 մլն խմ Նպատակ՝ ոռոգման,
• Սառնաղբյուրի ջրամբար, ընդհանուր ծավալը՝ 5 մլն խմ, օգտակարը՝ 4,7 մլն խմ, նպատակը՝ ոռոգման,
• Սարալճի N1 ջրամբար, ընդհանուր ծավալը՝ 0,056 մլն խմ, օգտակարը՝ 0,056 մլն խմ, նպատակը՝ ոռոգման,
• Սարալճի N2 ջրամբար, ընդհանուր ծավալը՝ 0,21 մլն խմ, օգտակարը՝ 0,19 մլն խմ, նպատակը՝ ոռոգման
• Վարդաքարի ջրամբար, ընդհանուր ծավալը՝ 5 մլն խմ, օգտակարը՝ 4,7 մլն խմ, նպատակը՝ ոռոգման։

Սյունիքի մարզ

• Անգեղակոթի ջրամբար, ընդհանուր ծավալը՝ 3,4 մլն խմ, օգտակարը՝ 0,55 մլն խմ, նպատակը՝ էներգետիկ,
• Բռնակոթի ջրամբար, ընդհանուր ծավալը` 0,54 մլն խմ, օգտակար` 0,4 մլն խմ, նպատակը` ոռոգման,
• Գեղիի ջրամբար, ընդհանուր ծավալը՝ 15 մլն խմ, օգտակարը՝ 11,5 մլն խմ, նպատակը՝ ոռոգման,
• Դավիթ Բեկի ջրամբար, ընդհանուր ծավալը` 3,2 մլն խմ, օգտակար` 2,85 մլն խմ, նպատակը` ոռոգման,
• Շամբի ջրամբար, ընդհանուր ծավալը՝ 13,6 մլն խմ, օգտակարը՝ 11,8 մլն խմ, նպատակը՝ էներգետիկ,
• Ջիլի լճի ջրամբար, ընդհանուր ծավալը՝ 0,5 մլն խմ, օգտակարը՝ 0,45 մլն խմ, նպատակը՝ ոռոգման,
• Սպանդարյանի ջրամբար, ընդհանուր ծավալը՝ 257 մլն խմ, օգտակարը՝ 218 մլն խմ, նպատակը՝ էներգետիկ,
• Տոլորսի ջրամբար, ընդհանուր ծավալը՝ 96,8 մլն խմ, օգտակարը՝ 80 մլն խմ, նպատակը՝ էներգետիկ,
• Քարահունջի ջրամբար, ընդհանուր ծավալը` 1,27 մլն խմ, օգտակար` 1 մլն խմ, նպատակը` ոռոգման։

Վայոց ձոր

• Աղավնաձորի ջրամբար, ընդհանուր ծավալը` 0,338 մլն խմ, օգտակար` 0,323 մլն խմ, նպատակը` ոռոգման,
• Արտավանի ջրամբար, ընդհանուր ծավալը՝ 0,025 մլն խմ, օգտակարը՝ 0,02 մլն խմ, նպատակը՝ ոռոգման,
• Բարձրունու ջրամբար, ընդհանուր ծավալը՝ 0,082 մլն խմ, օգտակարը՝ 0,08 մլն խմ, նպատակը՝ ոռոգման,
• Գնդեվազի ջրամբար, ընդհանուր ծավալը՝ 0,38 մլն խմ, օգտակարը՝ 0,372 մլն խմ, նպատակը՝ ոռոգման,
• Կեչուտի ջրամբար, ընդհանուր ծավալը՝ 23,56 մլն խմ, օգտակարը՝ 21,7 մլն խմ, նպատակը՝ ոռոգման
• Հերհերի ջրամբար, ընդհանուր ծավալը՝ 26 մլն խմ, օգտակարը՝ 23 մլն խմ, նպատակը՝ ոռոգման,
• Հորսի ջրամբար, ընդհանուր ծավալը` 0,096 մլն խմ, օգտակար` 0,08 մլն խմ, նպատակը` ոռոգման,
• Մարտիրոսի N1 ջրամբար, ընդհանուր ծավալը՝ 0,12 մլն խմ, օգտակարը՝ 0,09 մլն խմ, նպատակը՝ ոռոգման,
• Մարտիրոսի N2 ջրամբար, ընդհանուր ծավալը՝ 0,041 մլն խմ, օգտակարը՝ 0,035 մլն խմ, նպատակը՝ ոռոգման,
• Քարագլխի ջրամբար, ընդհանուր ծավալը՝ 0,18 մլն խմ, օգտակարը՝ 0,15 մլն խմ, նպատակը՝ ոռոգման։

Տավուշի մարզ

• Այգեձորի ջրամբար, ընդհանուր ծավալը՝ 4 մլն խմ, օգտակարը՝ 3,7 մլն խմ, նպատակը՝ ոռոգման,
• Խնձորուտի ջրամբար, ընդհանուր ծավալը՝ 3,58 մլն խմ, օգտակարը՝ 3,28 մլն խմ, նպատակը՝ ոռոգման,
• Հախումի ջրամբար, ընդհանուր ծավալը՝ 12 մլն խմ, օգտակարը՝ 11,2 մլն խմ, նպատակը՝ ոռոգման,
• Հովքի N1 ջրամբար, ընդհանուր ծավալը՝ 0,01 մլն խմ, օգտակարը՝ 0,009 մլն խմ, նպատակը՝ ոռոգման
• Հովքի N1ա ջրամբար, ընդհանուր ծավալը՝ 0,01 մլն խմ, օգտակարը՝ 0,009 մլն խմ, նպատակը՝ ոռոգման
• Հովքի N2 ջրամբար, ընդհանուր ծավալը՝ 0,012 մլն խմ, օգտակարը՝ 0,012 մլն խմ, նպատակը՝ ոռոգման,
• Ջողասի ջրամբար, ընդհանուր ծավալը՝ 45 մլն խմ, օգտակարը՝ 43,8 մլն խմ, նպատակը՝ ոռոգման,
• Տավուշի ջրամբար, ընդհանուր ծավալը՝ 5 մլն խմ, օգտակարը՝ 4,5 մլն խմ, նպատակը՝ ոռոգման,
• Քոլագրի ջրամբար (Ծիլի-ծով), ընդհանուր ծավալը՝ 4 մլն խմ, օգտակարը՝ 3,6 մլն խմ, նպատակը՝ ոռոգման։

Ավետիք Իսահակյան. Համբերանքի չիբուխը | վերլուծություն

Պատմությունը Օհան Ամի անունով մի ծերունու մաիսն էր, ով իր կյանքի ճանապարհն անցնում էր արդարությամբ և պատվով։ Նա անվերջ պայքարում էր իր կյանքի և արդրոեւթյան համար։ Նա պահանջում էր հարուստներին կիսել ունեսվածքն ու հողերը աղքատների հետ հավասար, սակայն հարուստները մերժեցին նրանց իսկ Օհան Ամին պայքարեց, չհանձնվելով։ Նարան բանտ նստեցրին և նա այնտեղ անցկացրեց չորս տարի, որից հետո նա ազատ արձակվելով, չցանկացավ գնալ իր գյուղ և այդպես էլ չգնաց, քանի որ այնտեղ նա անարդարություն էր տեսնում և դավաճանություն, ինչն իր ընկերներն էին նրան փոխանցել։ Օհան Ամին հավատարիմ էր համարում իր շանը և պատմում թե նրանք ինչքան նման էր իրար։ Օհան Ամին հանուն արդարության թողել էր իր ընտանիքը, գյուղը, որդիներին, թոռներին ու սարի գլխին միայնակ ապրում էր համբերանքի չիբուղը ծխելով և համբերություն ստանալով։

Գրականություն, 9-րդ դասարան, 20.05.2022

• Իններորդցիներին առաջարկվող մասնագիտական գրականություն
• Ընթերցում ենք. Ավետիք Իսահակյան. «Համբերանքի չիբուխը»
• Վերլուծում ենք պատմվածքը բլոգում:

Ավետիք Իսահակյան. Համբերանքի չիբուխը | վերլուծություն

• Գրականության ստուգատեսին ընդառաջ. աշխատանքի ներկայացման օրինակ:

Լրացուցիչ կրթություն (տանը)

Անհատական նախագծերի ստեղծում

• Ձայնագրությունների փաթեթ
• Տեսանյութերի շարք
• Ստեղծագործությունների փաթեթ
• Թարգմանական աշխատանք
• Վերլուծական աշխատանքների փաթեթ
• Սովորող-սովորեցնող ձևաչափով նախագիծ
• այլ

Սանտայի արհեստանոցը: Աշխատողների իրավունքների ոտնահարում

Անհրաժեշտ է դիտել ֆիլմը եվ պատասխանել հարցերին , ապա կազմակերպել քննարկում 

Թեմա՝Հանրայինքաղաքականություն

Ֆիլմի վերնագիրը 

Մինչ ֆիլմը դիտելը

Դատելով ֆիլմի վերնագրից ի՞նչի մասին է այն լինելու։Թվեք 1-2 գաղափար, կերպար։

Գաղափար                                                         Կերպար

1.                                                                         1.      

2.     2. 

Ֆիլմի դիտումից հետո նշեք ֆիլմի տեսակը.

• Մուլտ ֆիլմ
• Վավերագրական ֆիլմ
• Ուսումնական ֆիլմ
• Գեղարվեստական ֆիլմ
• Այլ
• Ո՞րն է ֆիլմի հիմնական գաղափարը։

———————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————

• Նշեք, թե որքանով էր ֆիլմը հաջողված (հիմնական գաղափարի արտահայտման ձևերն ու միջոցները):

————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————

• Ի՞նչ զգացիք ֆիլմը դիտելուց: 

——————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————- 

• Ի՞նչ լրացուցիչ տեղեկություններ կուզեիք ստանալ, իմանալ ֆիլմի մասին:

———————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————

• Դուրս բերեք այն հիմնախնդիրները, որոնք տեսանելի էին ֆիլմում։

——————————————————————————————————————————————————————————————————

• Նշեք 1-2 բան, որը կարևոր է Հայաստանի համար։

———————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————

• Ֆիլմի հեղինակին ի՞նչ հարցեր կուղղեք։ Հարցերը կարող են լինել պարզաբանում ակնկալող , կարող են նաև արտահայտել Ձեր անհամաձայնությունը։ 

——————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————— 

Նախաքննական հարցեր

1. Շարադրե´ք 1724 թ. հունիսի 12-ի Կոնստանդնուպոլսի պայմանագրի բովանդակությունը;

Ռուս-թուրքական պայմանագիր կամ Կոստանդնուպոլսի պայմանագիր, այն ստորագրվել է 1724 թվականի հունիսի 12ին Կոստանդնուպոլսում՝ Ռուսաստանի և Օսմանյան կայսրության միջև՝ միմյանց մեջ բաժանելով Սեֆյան Պարսկաստանի տարածքներն Անդրկովկասում։ Պայմանագրի համաձայն Ռուսաստանը պահպանում էր 1723 թվականի Պետերբուրգի պայմանագրով Իրանից անցած շրջանները Կասպից ծովի արևմուտքում։ Թուրքիային էին մնում Անդրկովկասը և հյուսիսիրանական հողերը, որոնք առաջ պատկանում էին Իրանին։ Պայմանավորվող կողմերի կառավարությունները պարտավորվում էին աջակցել Իրանական պետության անկախության պահպանմանը։ Պայմանագիրը օգնեց պահպանելու խաղաղություն այն կնքող կողմերի միջև, բայց միևնույն ժամանակ հնարավորություն ընձեռեց թուրքերին ներխուժելու Արևելյան Հայաստան՝ Արցախում և Սյունիքում հայ ժողովրդի ազատագրական պայքարը ճնշելու և այնտեղ իրենց տիրապետությունը հաստատելու նպատակով։

2. Ի՞նչ արդյունք ունեցավ Իսրայել Օրու գործունեությունը;

Իսրայել Օրին առանց ինչ-որ մեկի միջնորդության կապեր հաստատեց կուրֆյուստի հետ, ով հետագայում նրան բավականին շատ օգնեց իր նպատակն իրագործելու հարցում: Օրին գործեց անձնվիրաբար, զոհաբերեց անգամ սեփական, հենց թեկուզ ֆինանսական միջոցները իր նպատակին հասնելու համար: Առաջինն էր, ով ազատագրության հարցին դիվանագիտական մոտեցում ցուցաբերեց: 

Իսրայել Օրին օրինակ եղավ բոլորի համար, նրան հետևեցին շատ մարդիկ։ Բայց իր գործունեությունը ունեցավ բացասական արդյունք, քանի որ Իսրայել Օրին հյուսը կապեց Ռուսաստանի հետ և դա կարող է նպաստել նրան, որ նա ընկնի Ռուսաստանի ուժի ազդեցության տակ։

3. Ո՞րն էր 1826-1828 թթ. ռուս – պարսկական պատերազմի գլխավոր պատճառը: Պատասխանը հիմնավորե´լ;

Պատերազմի պատճառը եղել է Ռուսաստանի ընդլայնումը դեպի Սև և Կասպից ծովեր։ Դրան զուգահեռ Անգլիան ցանկանում էր կասեցնել ռուսների առաջխաղացումը, և սեփական ձեռքերում կենտրոնացնել արևելքի, մասնավորապես՝ Հնդկաստանի, Պարսկաստանի ու Օսմանյան կայսրության հետ կատարվող առևտուրը։ Իր հերթին Իրանում նոր հիմնադրված հարստության՝ Ղաջարիների երկրորդ շահ Ֆաթհ Ալին (1797-1834), ցանկանում էր հետ գրավել նախորդ պատերազմում Գյուլիստանի պայմանագրով կորցրած գավառները՝ ի դեմս արևելյան Վրաստանի, Կուր-Արաքսյան միջագետքի, Կասպից ծովի արևմտյան ափերի։

4. Ներկայացրե´ք հայերի դերը 1877-1878 թթ. ռուս – թուրքական պատերազմում։

Հայերը օգնեցին մարդկանց նյութապես(սնունդ, խմիչք), զինված ջոկատներ ուղարկեցին, իրականացրեցի տարբեր հետազոտություններ։ Օսմանյան կայսրության լծի տակ գտնվող հայերի մեծ մասը ընդունում էր ռուսներին որպես ազատագրողներ։

Գրականություն, 9-րդ դասարան, 6.05.2022

• Իններորդցիներին առաջարկվող մասնագիտական գրականություն
• Ընթերցում ենք.
  • Ավետիք Իսահակյան. «Համբերանքի չիբուխը»
• Վերլուծում ենք պատմվածքը:
  • Աշխարհաթող Օհան-ամու կերպարը պատմվածքում
  • Արտահայտություններ
    • Մարդը կէրթա, աշխարքը կմնա:
    • Ես քեզնից լավ գիտեմ, որ աշխարքից բան տանող չի եղել, բայց մենակ թե՝ մարդս էս աշխարքն եկել է աշխատանքի համար։ 
    • Մարդը սուտ է, հավատարմությունը մարդու համար անհասկանալի բան է։
    • Էս աշխարքւում գլխավոր բանը ուրախասիրտ ըլնելն է։ Ուրախությունը բախտավորության կեսն է։ Ինչ որ ըլնելու է՝ պտի ըլնի. էս գլխեն ի՞նչ տալացուք ունենք տխուր ըլնելու։ Էս սհաթն է մեր ձեռքը, քանի էս սհաթը մեր ձեռքն է՝ ուրախ ըլնենք, մեկէլ սհաթի տերը մենք չենք, կարելի է կանք, կարելի է չկանք։
    • Քաշենք համբերանքի չիբուխը մինչև ազատության դուռը բացվի:
    • Հա՛, էն կուզեի ասել՝ աշխարքը էն գլխից համբերանք է եղել ու կա…
    • Վաստակածդ փողը քուկը չէ, կրնա ուրիշը գողնա տանի, բայց ինչ որ սորվեցիր՝ էն քուկդ է։
    • Մենակ էն զանազանությունը կա, որ աշխարքում չբռնված գողերն ու արունքտերերն են ապրում, իսկ բանտի մեջ՝ բռնված գողերն ու արունքտերերը։
    • Ու քանի որ փողը կա, մարդ չկա, քանի իմ ու քու կա, սեր ու խիղճ չկա։ Էդտեղից էլ հարուստ ու աղքատ, զրկող ու զրկվող, բանտ արունհեղություն։
    • Ողորմի՜ կողքի մեռելներին…
    • էս շաքարը գցեցիր չայի մեջ, հալավ, կորավ, չկա. բայց չայն անուշցավ։ Էնպես էլ լավ մարդը կմեռնի, բայց նրա լավ գործը աշխարքը կանուշցնե։ Թե չէ աոանց լավ մարդու աշխարքը շա՜տ դառն է՝ օձի լեղի…

Միրզա Մեհդիի երգը

Կանաչ դաշտի պարզ հոլիկը
Շահի ոսկե քյոշքից լավ է,
Քրտինքովդ կերած հացը
Սուլթանների ճաշից լավ է։
Շահիրների մուղամներից
Քամու ազատ շունչը լավ է։
Հարուստ, հպարտ ախպորիցդ
Սրտամոտ օտարը լավ է։

Լրացուցիչ կրթություն (տանը)

Անհատական նախագծերի ստեղծում

• Ձայնագրությունների փաթեթ
• Տեսանյութերի շարք
• Ստեղծագործությունների փաթեթ
• Թարգմանական աշխատանք
• Վերլուծական աշխատանքների փաթեթ
• Սովորող-սովորեցնող ձևաչափով նախագիծ
• այլ

Մագնեզիում և հողալկալիական մետաղներ: Ջրի կոշտությունն ու դրա վերացման եղանակները:

մագնեզիումը` Mg, և հողալկալիական տարրերը` կալցիումը` Ca, ստրոնցիումը` Sr, և բարիումը` Ba, կազմում են պարբերական համակարգի IIA խումբը: Դրանք բոլորն ակտիվ մետաղներ են և բնության մեջ ազատ վիճակում չեն հանդիպում:

IIA խմբի տարրերի չեզոք ատոմների արտաքին էլեկտրոնային շերտը պարունակում է երկու էլեկտրոն, որոնք զույգված են:

Մագնեզիումը, կալցիումը, ստրոնցիումը և բարիումը սպիտակ արծաթափայլ մետաղներ են:

Այս խմբի մեջ է մտնում նաև ռադիում՝ Ra՝ ռադիոակտիվ մետաղը, որը նույնպես արծաթափայլ մետաղ է: Հողալկալիական մետաղների իոնները գունավորում են բոցը։

IIA խմբի տարրերը քիմիական փոխազդեցությունների ընթացքում վալենտային էլեկտրոնները հեշտությամբ տրամադրում են այլ տարրերի ատոմների` ուժեղ վերականգնող հատկություններ ցուցաբերելով: Կարգաթվի մեծացման հետ` վերևից ներքև, IIA խմբի տարրերի վերականգնող հատկություններն ատոմների շառավիղների մեծացման հետ ուժեղանում են։

Տաքացնելիս բոլոր նշված մետաղներն այրվում են՝ օքսիդ առաջացնելով.

Մագնեզիումի այրումն օդում ուղեկցվում է կուրացնող, պայծառ լույսով.

Մագնեզիումն օդում այրելիս ստացվում է օքսիդի և նիտրիդի խառնուրդ.

IIA խմբի բոլոր տարրերը սովորական պայմաններում կամ տաքացնելիս փոխազդում են ոչ մետաղների հետ՝ առաջացնելով երկտարր միացություններ.

IIA խմբի մետաղներից ջրի հետ չի փոխազդում միայն բերիլիումը` պաշտպանիչ շերտի առկայության պատճառով: Մագնեզիումը ջրի հետ սովորական պայմաններում չի փոխազդում, տաքացնելիս փոխազդում է՝ անջատելով ջրածին.

Հողալկալիական մետաղները սովորական պայմաններում ջրի ու թթուների հետ փոխազդում են շատ բուռն.

Ջուրը, որը մեծ քանակությամբ լուծված աղ է պարունակում, կոչվում է կոշտ, քիչ քանակությամբ աղ պարունակողը` փափուկ:

Կալցիումի և մագնեզիումի կարբոնատները լուծվում են ածխածնի (IV) օքսիդ պարունակող ջրում` հիդրոկարբոնատների փոխարկվելով։   

Ժամանակավոր կոշտություն՝ պայմանավորված հիդրոկարբոնատների առկայությամբ, որը տաքացնելիս վերանում է. 

Ժամանակավոր կոշտությունը կարելի է վերացնել նաև կրակաթով․ 

Մնայուն կոշտություն՝ պայմանավորված կալցիումի և մագնեզիումի սուլֆատներով ու քլորիդներով, որը տաքացնելիս չի վերանում: Այդ կոշտությունը վերացնում են քիմիական ճանապարհով` սոդայով կամ նատրիումի ֆոսֆատով 

Ժամանակավոր ու մնայուն կոշտություններով պայմանավորված է բնական ջրի ընդհանուր կոշտությունը: Կոշտ ջրի համը տհաճ է, օճառը կոշտ ջրում չի փրփրում, և կեղտը չի լվացվում, բանջարեղենը կոշտ ջրում չի եփվում, այդ պատճառով կոշտ ջուրն օգտագործելուց առաջ անհրաժեշտ է փափկեցնել: Դա իրականացնում են իոնափոխանակման կամ քիմիական եղանակներով:
Բնական ջուրը բաց են թողնում զտիչի միջով, որում լցված է կատիոնիտի նատրիումային ձևը: Տեղի է ունենում իոնափոխանակություն։ 

Մետաղներ | Ուղղորդող հարցեր.

• Ո՞ր   տարրերն  են  ավելի  շատ, մետաղները, թե՞  ոչ  մետաղները, ինչու՞:

Մետաղները մոտավորապես 4 անգամ շատն են։ Մեծ են քանի որ նրանք գտնվում ենպարբերության սկզբում, այսինքն աստիճանաբար նրանց միձուկները շատանում են և ավելի ուժեղ են էլեկտրոններ ձգում։

• Ո՞ր   առանձնահատկություններն  են  բնորոշ  բոլոր  մետաղներին:

Մետաղներին բնորոշ ֆիզիկական հատկություններն են՝ լավ էլեկտրո և ջերմահաղորդականությունը, պլաստիկությունը, փայլը և այլն։

• Մեկնաբանեք  մետաղների  ֆիզիկական   հատկությունները:

Մետաղների ֆիզիկական բնորոշ հատկություններն են լավ էլեկտրո- և ջերմահաղորդականությունը, պլաստիկությունը, փայլը և այլն։ Մեծ էլեկտրահաղորդականությունը պայմանավորված է ազատ էլեկտրոնների առկայությամբ, որոնք կարող են արագ տեղաշարժվել, եթե մետաղը տեղադրվի էլեկտրական դաշտում։ Էլեկտրական լիցքը մետաղի մի ծայրից մյուսը տեղափոխվում է ակնթարթորեն, ինչի շնորհիվ դրանցից պատրաստում են էլեկտրահաղորդման գծեր, որոնց միջով առանց մեծ կորստի կարելի է էլեկտրականությունը տեղափոխել։

• Մեկնաբանեք  մետաղների   քիմիական   հատկությունները, այսինքն  մետաղների  փոխազդեցությունը  պարզ    և  բարդ  նյութերի  հետ  ռեակցիաների  հավասարումները:

Քիմիական ռեակցիաներում մետաղները հանդիսանում են որպես “վերականգնիչներ” ,և փաստացի տալիս են իրենց էլեկտրոնները: Այլ տարրերի ատոմների հետ փոխազդելիս մետաղների ատոմներն էլեկտրոններ են տրամադրում և, որպես արդյունք, միայն դրական լիցքավորված իոններ առաջացնում:

• Որո՞նք   են   մետաղների  ստացման   ընդհանուր   եղանակները, գրեք  համապատասխան  ռեակցիաների  հավասարումները:

Օքսիդվերականգման ռեակցիա

CuO2+H2->Cu+H2O

CuS+O2->CuO+SO2

CuSO4+Fe->FeSO4+Cu

•  Ի՞նչ  է  Էլեկտրոլիզ՝ էլեկտրատարրալուծումը, ո՞ր  մետաղներն  են  ստանում  այդ եղանակով

Էլեկտրոլիզը ֆիզիկաքիմիական գործընթաց է, որը կատարվում է էլեկտրոլիտի հալույթի կամ լուծույթի միջով հաստատուն էլեկտրական հոսանք անցկացնելիս: էլեկտրոլիտի հալույթում և լուծույթում իոններն անկանոն շարժվում են: Էլեկտրոլիզի ընթացքում դրական բևեռին միացրած հաղորդիչն անվանվում է անոդ, իսկ բացասական բևեռին միացրածը` կաթոդ: